Son zirvede Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), güvenlik odaklı bir platform olmanın ötesine geçip küresel finans mimarisinde söz sahibi olma iradesi ortaya koydu.
Üye ülkelerin başbakanları, finansal bağımsızlık için özel çalışma grupları kurulması konusunda mutabakata vardı.
Bu çerçevede, ortak kalkınma bankası tasarımı, SWIFT’ten bağımsız ödeme sistemi ve milli para ile ticaretin artırılması gibi başlıklar aynı paketin parçaları olarak öne çıktı.
ŞİÖ ülkeleri, böylece Batı merkezli finans sistemine alternatif olabilecek Avrasya odaklı yeni bir finans hattı inşa etmeyi hedefliyor.
Dolar Hakimiyetini Azaltacak Somut Adımlar
Habere göre, Şanghay bloğu içerisinde milli para birimleriyle ticaret son yıllarda zaten hız kazanmış durumda.
Çin, Rusya, İran, Hindistan ve diğer üyeler, hem enerji ticaretinde hem de mal-hizmet alışverişinde dolar dışı ödeme yöntemlerini daha fazla kullanmaya başladı.
Yeni süreçte bu eğilimin kurumsallaşması için ortak kalkınma bankası kurulması ve ortak tahvil ihracı gündeme alındı.
Ayrıca, SWIFT’ten bağımsız yeni bir ödeme ve takas altyapısı oluşturulması da planlanıyor.
Bu sistem, üye ülkelerin ABD yaptırımlarına ve dolar cinsinden finansal kısıtlamalara karşı daha az kırılgan hale gelmesini amaçlıyor.
Yaptırımlar, Borç Sorunu ve De-Dolarizasyon
ŞİÖ çerçevesinde tartışılan finansal bağımsızlık gündeminin arkasında güçlü jeopolitik gerekçeler bulunuyor.
ABD’nin ikincil yaptırımları, bankacılık kanalıyla uygulanan kısıtlamalar ve SWIFT sisteminin bir yaptırım aracı olarak kullanılması, Şanghay ülkelerini de-dolarizasyon sürecini hızlandırmaya itiyor.
Buna ek olarak, ABD’nin artan kamu borcu, sınırsız para basımı tartışmaları ve doların rezerv para olarak sorgulanması, bu ülkelerin gözünde dolar riskini büyütüyor.
ŞİÖ ülkeleri, dünya nüfusunun ve küresel ekonominin önemli bir kısmını temsil ettikleri için, ortak adımların küresel para akımlarında gerçek bir kırılma yaratabileceği konuşuluyor.
Yeni Finans Mimarisinin Önündeki Engeller
Tüm bu iddialı hedeflere karşın, Şanghay merkezli finansal bağımsızlık projesinin ciddi sınavları da var.
Üye ülkeler arasında ekonomik gelişmişlik farkları oldukça yüksek.
Faiz oranları, enflasyon seviyeleri, para birimi istikrarı ve kredi notları birbirinden çok farklı.
Bu durum, ortak bankacılık altyapısı ve ortak tahvil piyasası kurarken teknik zorluklar yaratıyor.
Siyasi alanda ise özellikle Hindistan–Pakistan ilişkileri, zaman zaman blok içi uyumu zayıflatan başlıklar arasında yer alıyor.
Ayrıca, siber güvenlik, finansal veri paylaşımı ve ortak regülasyon çerçevesi gibi konular da çözülmesi gereken kritik başlıklar olarak öne çıkıyor.
Dijital Paralar Ve Teknoloji İş Birliği Öne Çıkıyor
Bu engellere rağmen, bazı alanlarda ŞİÖ ülkeleri arasında güçlü bir teknoloji iş birliği dikkat çekiyor.
Özellikle merkez bankası dijital para birimi (CBDC) projeleri, blok zinciri tabanlı ödeme sistemleri ve finansal teknoloji altyapısı üzerinde ortak çalışma yürütüldüğü belirtiliyor.
Çin, Rusya ve İran gibi ülkeler, hem kendi dijital para projelerini geliştiriyor hem de banka dışı hızlı ödeme kanalları üzerinde çalışıyor.
Bu teknolojik zemin, ileride SWIFT alternatifi çok uluslu bir ödeme ağı kurulmasına teknik altyapı sağlayabilir.
On Yılın Sonunda Nasıl Bir Tablo Bekleniyor?
Değerlendirmelere göre, mevcut eğilim aynı hızla devam ederse önümüzdeki on yılda Avrasya ticaretinin önemli bir bölümünün dolar kullanılmadan yapılması mümkün.
Bu senaryoda, kurulması planlanan Şanghay Kalkınma Bankası bölge için dünya çapında etkili bir finans kurumu haline gelebilir.
Latin Amerika ve Afrika’dan bazı ülkelerin de zamanla bu yapıya ortak ya da partner statüsüyle eklemlenmesi, Batı finans blokuna karşı daha dengeli bir küresel yapı ortaya çıkarabilir.
Bu tablo, doların küresel rezerv para konumunu tamamen bitirmese de, doların tek hakim para olduğu dönemin sona ermesi anlamına gelebilir.
Türkiye Ve Küresel Piyasalar İçin Ne Anlama Geliyor?
Şanghay merkezli bu adımlar, çok kutuplu finans sistemi tartışmasını hızlandırırken, Türkiye gibi jeostratejik bölgede yer alan ülkeler için de dikkatle izlenmesi gereken bir süreç.
Enerji, ticaret ve lojistik hatlarının kesişim noktasında bulunan Türkiye, uzun vadede hem Batı finans sistemiyle hem de Avrasya odaklı yeni mimariyle aynı anda çalışmak durumunda kalabilir.
Bu yüzden, milli para ile ticaret anlaşmaları, yerel para swap hatları, bölgesel bankacılık iş birlikleri ve dijital ödeme sistemleri önümüzdeki dönemin en stratejik başlıkları olarak öne çıkıyor.
Şanghay zirvesinden çıkan son resim, tek merkezli finans çağının çatırdamaya başladığı, çok kutuplu yeni bir dönemin ise adım adım şekillendiği yönündeki beklentileri güçlendiriyor.