Oturduğum yer depreme dayanıklı mı? Evin depreme dayanıklılığı nasıl sorgulanır? AFAD yanıtladı! İşte deprem riski olan bölgeler

Yaşanan İzmir Depremi sonrasında Türkiye gündemine oturan deprem, vatandaşları hareketlendirdi. Oturduğu binanın ve muhitin depreme dayanıklılığını öğrenmek isteyen vatandaşlar, AFAD kanadından gelecek açıklamalara odaklandı. İnşaat projelendirme aşamalarında yer alan deprem riskli bölgeler haritasına ek olarak AFAD, deprem riskli bölgeler sorgulama hizmeti ile kamuoyunu bilgilendiriyor.

DEPREME DAYANIKLI EV NASIL OLMALI, PROJELENDİRME NASIL YAPILMALI?

Ülkemizde yaşanan 1999 Marmara Depremi ardından 2007 Deprem Yönetmeliği yürürlüğe girmiş ve 18 Mart 2018 tarihli ve 30364 sayılı Mükerrer Resmi Gazete ile revize edildi. Yapının projelendirmeden inşa aşamasına kadar pek çok önemli noktaya değinen yönetmelik, yeni evlerde vatandaşların depreme karşı güvenle oturmalarını amaçlıyor.

Projelendirme aşamasında etkisi yapının bulunduğu il ve ilçe deprem riskine göre belirlenen katsayılar ile yapılan hesaplamalar ile yapının ana taşıyıcı sistemini oluşturan kolonlar, perdeler, kirişler ve döşemeler gibi çerçeve sistemi elemanlarında kullanılacak kesitler ve donatı (inşaat demiri) tipleri belirleniyor.

Ayrıca binada yapılması zorunlu olan zemin etütleri de projelendirme aşamasında hesaplamalara dahil edilirken, deprem yükü ile birlikte binanın oturduğu zemin özellikleri de depreme dayanıklı yapıda belirleyici oluyor. İhtiyaç olması halinde temelde yapılan iyileştirmeler için de proje hazırlanarak, statik proje adı verilen uygulama projesi hayata geçiyor.

Deprem Yönetmeliği gereği yeni yapılarda statik projeler güvenlik katsayıları ile depreme karşı dayanıklı yapılıyor. Yapılan projeler il veya ilçe belediyelerinin onayından geçmesi ardından onay alıyor. Projelendirmede doğru bilinen yanlışlardan ilki ise hiçbir binanın yıkılmayacak şekilde projelendirilmediği. İnşa edilecek binanın beklenti dahilindeki depremlerde minimum hasar alması ve beklenti üstü binalarda ise yıkılmadan önce vereceği işaretler ile can kaybına yol açmaması amaçlanır.

DEPREME DAYANIKLI EV NASIL OLMALI, NASIL İNŞA EDİLİR?

Projelendirme aşamasının yanında güvenli bina inşaatı için en önemli kalemi imalat aşaması oluşturuyor. Yeterli denetim yapılmaması, ihmal ve işçilik hataları gibi detaylar binanın kaderini belirliyor. Projesine uymadan inşa edilen binalarda, proje ne kadar güvenli olsa da imalat hataları sebebi ile depreme karşı dayanıklı bir bina sonucu ortaya çıkmayabiliyor.

Olası imalat hatalarının önüne geçilmesi için yürürlüğe giren Yapı Denetim kuruluşları, inşaat halinde binaları denetleyerek projesine uygun inşa edilmesini sağlama görevini üstleniyor. Yapı Denetimler sahada uygulamaları kontrol ederken bina betonundan ve inşaat demirinden numuneler alarak taahhüt edilen kalitede malzeme kullanıldığının kontrolünü üstleniyor. Öte yandan TSE ve Hazır Beton Birliği düzenli aralıklarla beton santrallerinden numuneler alarak ve denetiler gerçekleştirerek, beton kalitesini henüz dökülmeden önce test ediyor.

YENİ BİNALAR DEPREME NE KADAR DAYANIKLI?

Yukarıda paylaştığımız projelendirme ve inşa aşamalarına bakıldığında yeni binaların depreme dayanıklı yapıldığını söylemek yerindedir. Şantiye şefi ve Yapı Denetim görevlilerince yerinde ve zamanında yapılan denetimlerin aksatılmaması halinde yeni binalarda, projelendirme kıstaslarında belirtilen “can kaybı olmaması” ilkesi olası depremlerde gözlenebilecektir.

30 YILLIK BİNA DEPREME DAYANIR MI?

Bina yaşı eskimesi, depreme karşı bir risk oluşturur. Binanın yaşından ziyade projelendirmesi ve imalat aşamalarının nasıl yapıldığı bu noktada daha belirleyici olmaktadır. Her eski bina depreme dayanıksızdır genellemesi yanlıştır. Eski binalar için depremde risk oluşturabilecek detaylar ise şu şekilde özetlenebilir:

- Güncel yönetmeliklere uygun taşıyıcı eleman ve temel sistemine sahip olmaması

- Kalitesinde standarda ulaşılmış hazır beton kullanılmamış olması

- Nervürlü inşaat demiri yerine düz inşaat demiri kullanılabiliyor olma riski

- Elle yapılan beton kullanılması halinde yetersiz reçete veya kötü agrega sebebi ile gerekli kalitede betona sahip olmaması

- Betonda zamanla gerçekleşen deformasyonlar sebebi ile taşıyıcı elemanların zayıflaması

AFAD DEPREM RİSKİ NASIL SORGULANIR?

Türkiye’de deprem riski bulunan bölgelerin yer aldığı Deprem Haritası güncellenerek Resmi Gazetede yayımlandı. Oturulan semtin deprem riskini öğrenmek ve evinin yakınlarında fay hattı geçiyor mu diye kontrol etmek isteyen vatandaşlar, AFAD web sitesi üzerinden güncel haritaya ulaşabilirler.

Ayrıca e-Devlet’ten deprem riski sorgulama yapılabiliyor. Türkiye Deprem Tehlike Haritaları sekmesi üzerinden ulaşılabilen sistemde, kimlik doğrulama yapılması ardından AFAD web sitesi sorgulama ekranına otomatik yönlendirilerek sorgulama yapılabiliyor.

DEPREM DAYANIKLILIK TESTİ NASIL YAPILIR?

Deprem dayanıklılık testi Çevre ve Şehirclik Bakanlığınca yetkilendirilmiş özel firmalar aracılığı ile yapılıyor. Bina projesinden başlayarak denetleme başlayan firmalar, görevlendirdikleri saha personelleri ile binada yerinde testler yaparak numuneler alıyorlar. Alınan numunelerde bina beton ve donatı kalitelerini çıkaran ekipler, binanın güncel verileri ile yaptıkları hesaplama ile binanın riskli veya oturulabilir olup olmadığını kontrol ediyorlar.

Binaya oturulamaz raporu verilmesi halinde ise binanın tahliye edilmesi gerekiyor. Pek çok vatandaş bu zorunluluk sebebi ile riskli bina testinden kaçınabiliyor. Yaşanan son deprem de göz önüne alındığında, özellikle eski binalarda riskl bina testlerinin yapılması, tahliye kararı verilmiş ise kentsel dönüşüm kapsamında sunulan desteklerden yararlanılarak binanın yenilenmesi gerekiyor.