Genetikleri Korunan Safkan Türk Atı: Ahal Teke! Ahal Teke Özellikleri ve Tarihçesi

Orta Asya Türklerinin Türkmenistan’daki bir bölgesi ve aşiretinden ismini alan Ahal Teke özellikleri ile ön plana çıkan bir Türk atı. Genetikleri de korunmaya alınmış olan bu at, günlük 200 kilometre koşabilmesi ve üç gün susuz kalabilmesi gibi özellikleriyle ön plana çıkıyor. Peki bu at neden genetik korunmaya alındı, diğer özellikleri neler?

AHAL TEKE’NİN ÖZELLİKLERİ NELER?

Kopet dağ altındaki düz topraklarda ve özel hava koşullarında olgunlaşan Ahal Teke, yaklaşık 5 bin yıl kadar öncesinde evcilleştirilmeye başlamış safkan bir Türk atıdır. M.Ö. 2000-3000 yıllarına ait yapılan kazılarda bulunan at başı şeklindeki heykelcikler de Ahal Teke’nin uzun süredir o bölgede ikamet ettiğini kanıtlar niteliktedir. Safkan Türk atı olması ve uzun yıllardır hayatta kalmış olan bu türün özellikleri ise aşağıdaki gibidir:

• Günde 200 kilometreye kadar koşabilir.
• 3 gün kadar susuz kalabilir.
• Güçlü ve dayanıklı manevra yeteneklerine sahiptir.
• Başka hayvanların ağzından kalan yemi yemez.
• Bulanık ve çamurlu su içerler. Çünkü temiz suda gördükleri kendi yansıması korkmalarına sebep olur.
• Kurt ayak izlerine karşı aşırı duyarlıdır. Kurtların ayak izlerini gördüklerinde kıpırdamadan dururlar.
• Üstüne binen kişiyi sahibi olarak benimser ve tek sahiplidir. Sahibinin duygularını hisseder ve büyük bir uyum içinde hareket ederler.
• Koku alma, duyma ve hissetme özellikleri yüksektir.
• Sezgileri çok kuvvetlidir. Hatta sahiplerinin üzüntüsünü bile hissedip, üzülebilirler.
• Yerden ayağını kaldırdığını belli etmeden ve çalkalanmadan düz bir şekilde yürürler.
• Gözleri berraktır.
• Derisi ve toynakları parlak, altın rengi görünümlüdür. Bu da onları ışıkta göz alıcı hale getirir.
• Kuyrukları kısa; burnu, boynu ve ön ayakları ise uzundur.
• Karın içi, burun deliği ve alnı geniştir.
• Eski şiirler, Manas ve Dede Korkut destanlarında “kız bakışlı at” olarak birçok kez ismi geçmiştir.
• Sahibini ıslığından, sesinden ve kokusundan tanıyabilirler.

IRKININ İSMİ NE ANLAMA GELMEKTEDİR?

Ahal Teke’nin ırkının ismi 19.yüzyılın sonlarına doğru anlaşılmıştır. İki isimden oluşan ırkının anlamı ise aşağıdaki gibidir:
Akhal: Bugünkü Türkmenistan’da eski Pers İmparatorluğu’nun da bir parçası olan Kopet dağlarının eteklerinde bulunan bir vahanın adıdır. 
Teke: Türkmen kabilelerinden sonra bölgeye egemen olan ve yüzyıllarca Türkmen atı yetiştiren göçebe boyunun atıdır.

ABDULLAH GÜL’E HEDİYE EDİLMİŞTİ

Safkan bir Türk atı olan Ahal Teke, Türkiye’de yalnızca bir tane bulunmaktadır. Türkiye Binicilik Federasyonu tarafından bakımı üstlenilmiştir. Türkiye’deki tek Ahal Teke ise eski Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbangulı Berdimuhammedov tarafından hediye edilmiştir. Abdullah Gül ise ata ‘Arkadaş’ ismini vermiştir. Türkiye Binicilik Federasyonu’nda bakılan Arkadaş’ı zaman zaman Abdullah Gül’ün ziyaret ettiği de bilinmektedir.

AHAL TEKE’NİN GENETİKLERİNİN KORUNMASI PROJESİ NEDİR?

Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) desteğiyle Türkiye’de safkan Ahal Teke ırkının ortaya çıkarılması çalışmaları başlatılmıştı. TİKA’nın Türkmen Atları Devlet Birliği ile ortaklaşa gerçekleştirmeyi planladığı Ahal Teke Atlarının Genetiklerinin Korunması Projesi ile incelemelerde bulunuldu.

Projenin ilk aşaması olarak Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’ndan uzmanlar başkent Aşkabat’ta moleküler genetik laboratuvarlarında incelemeler yaptılar. Yapılan incelemeler neticesinde bir rapor hazırlandı. Hazırlanan raporda ise Ahal Teke’nin genetiğinin korunması ve diğer at ırklarından ayrıştırılması için gerekli malzemeler temin edilerek Türkmen Atları Devlet Birliği’ne teslim edildi.

EĞİTİM PROGRAMLARI VE ORGANİZASYONLARIN YAPILMASI ÖNGÖRÜLÜYOR

Safkan Türk atı Ahal Teke’nin genetiğinin korunması için TİKA ve Türkmen Atları Devlet Birliği ile birlikte çalışma yürütülüyor. Yürütülen bu proje kapsamında imzalanan protokolle Ahal Teke atlarının kayıt ve tescil işlemleri, DNA testleri, at hastalıklarının teşhisi, doping analizleri ile yerel ve uluslararası at yarışlarına katılımlarının sağlanması konularında gerekli eğitim programları ve organizasyonların da yapılması öngörülüyor.